خیلی ها به نحوه کنترل دفع روده فکر نمیکنند و نمیدانند دفع مدفوع برای بعضی ها طاقت فرساست و رفتن در دستشوئی برای دفع مانند رفتن به اطاق شکنجه است. کنترل روده در واقع یک فرایند پیچیده است که هماهنگی بسیاری از عضلات و اعصاب را میطلبد. روده بخشی از دستگاه هاضمه یا دستگاه گوارش است. یکی از مسئولیت های روده جذب مواد مغذی و مایعات از غذاهایی که می خوریم و می نوشیم میباشد. در حقیقت روده برای جذب هر آنچه بدن لازم دارد ، و دفع مواد زائد باقیمانده طراحی شده.
ابتدای روده، روده کوچک است . و این جایی است که مواد مغذی مفید از آنچه می خورید جذب می شود. روده کوچک ضایعات غذائی را به روده بزرگ تحویل یا منتقل می کند. روده بزرگ یک لوله عضلانی به طول ۱۸۰-۱۵۰ سانتیمتراست که مدفوع را به راست روده منتقل می کند. با حرکت مدفوع در طول روده بزرگ ، مقدار قابل توجهی از مایعات آن جذب بدن می شوند.
قوام مدفوع به عوامل زیادی بستگی دارد ، از جمله مدت زمان ماندگاری مدفوع در روده بزرگ ، میزان جذب آب از مواد زائد و مقدار فیبر و مایعات در رژیم غذایی شما. قوام مدفوع می تواند از توده های سخت تا نرم و بسیار شل و آبکی متغیر باشد.
قوام مدفوع به موارد زیادی بستگی دارد ، مانند:
- چه مدت مدفوع در روده بزرگ باقی می ماند
- چه مقدار آب از مواد زائد جذب شده است
- فرد چه مقدار فیبر و مایعات می خورد. فیبر در سبزیجات، میوه، حبوبات و نان سبوسدار …. وجود دارد و برنج سفید، نان معمولی و گوشت و ماهی فاقد فیبر است.
مدفوع با قوام نرم بهترین و آسانترین مدفوع برای دفع است ، قوام مدفوع باید مشابه خمیر دندان باشد. این سازگاری ممکن است با افزودن فیبر و مایعات به رژیم غذایی شما حاصل شود.
فیبر به انتقال مواد زائد از طریق روده بزرگ کمک می کند چون توسط بدن انسان قابل هضم نمیباشد. به عبارت دیگر ، فیبر حجم به مدفوع اضافه میکند و مانع جذب آب از مدفوع میشود . و مهم است غذاهائی با فیر زیاد مصرف کرد و فیبر مورد نیاز انسان در ۲۴ ساعت ۲۵ تا ۳۵ کرم است
اگر مدفوع شما خیلی شل باشد ، فیبر باعث سفت شدن آن می شود ، اگر مدفوع شما خیلی سفت باشد ، فیبر باعث نرم شدن آن می شود.
عامل دیگری که به کنترل قوام مدفوع کمک می کند مایعات است. مقدار مایعات بدون کافئین (نوشابه بدون کافئین ، آب ) به شما در میزان نرم شدن و دفع مدفوع کمک می کند .
غذاها و نوشیدنی های کافئین دار عبارتند از: دانه های قهوه پوشیده شده با شکلات ، قهوه ، نوشیدنی های انرژی زا ، اسپرسو ، سودا ، چای سبز ، چای سیاه ، شکلات تلخ ، و مواد پخته شده حاوی شکلات.
کافئین ادرار آور است و مایعات را از بدن شما می گیرد و به صورت ادرار دفع می کند. و بدن شما با از دست دادن آب، روده بزرگ را مجبور می کند تا آب لازم را از مدفوع بکشد. در نتیجه مدفوع کم آب می شود، مدفوع کلوخه کلوخه، سفت و دفع آن دشوار میشود . توصیه میشود علاوه بر۸ لیوان آب که نیاز روزانه بدن انسان است برای هر فنجان مایعات کافئین دار ۲ فنجان مایعات بدون کافئین (آب) اضافه بنوشید.
خاطر نشان میکنم به مایعات غذاهایی که می خورید اعتماد نکنید، آب موجود در غذای شما به عنوان مایعات اضافی در نظر گرفته شود.
بندرت اتفاق می افتد که فرد مایعات زیادی بنوشد. اگر نمی توانید ادرار را نگه دارید یا اگر بیماری قلبی یا کلیوی خاصی دارید ، نوشیدن زیاد مایعات ممکن است مشکل ساز شود.
به یاد داشته باشید ، مدفوع شخص “سالم” باید قوامی مانند خمیر دندان یعنی نرم و با جریان آزاد داشته باشد و انسان در راه خروج از مدفوع مانعی احساس نکند.
سرعت حرکت غذا در سیستم گوارش متفاوت است و وارتباط به نوع غذا دارد ، پردازش آن به طور متوسط یک تا سه روز طول می کشد. و تا ۹۰٪ از این سه روز در روده بزرگ صرف می شود. تصورات افراد در مورد دفعات دفع روزانه بسیار متفاوت است، دفع طبیعی از ۳ بار در روز تا ۳ بار در هفته متغیر است و همه روزانه دفع نمیکنند ولی باید مدفوع نرم و دفعش راحت باشد.
برخی از افراد در انتقال باقی مانده غذا از طریق روده بزرگ به راست روده مشکل دارند. ما این مشکل را به عنوان انتقال کند یا انتقال با تاخیر کولون برچسب می زنیم. و گاهی مصرف دارو برای سرعت بخشیدن به حمل و نقل باقیمانده مواد غذائی می تواند به این افراد کمک کند. در مواردی ، ممکن است جراحی روده بزرگ لازم باشد.
مدفوع از روده بزرگ(۱) به راست روده (۲) وارد می شود دو عضله اصلی در انتهای راست روده در ۲تا ۳ سانتیمتری سوراخ مقعد وجود دارد که مدفوع باید از آن عبور کند تا از بدن خارج شود ، عضله اسفنکتر داخلی و عضله اسفنکتر خارجی (۴). عضله اسفنکتر داخلی “غیرارادی” و همیشه منقبض و فشرده است تا مانع خروج مدفوع شود و به طور خودکار شل می شود و در کانال مقعد و بالاتر از عضله اسفنکتر خارجی قرار گرفته، وقتی حجم مدفوع در راست روده به تدریج اضافه شد به دفعات اسفنکتر داخلی بطور غیر ارادی باز و مختصری مدفوع وارد قسمت فوقانی کانال مقعدی میشود و وقتی مدفوع وارد کانال مقعدی فوقانی می شود ، توسط سلول های عصبی حساس “نمونه برداری” می شود اگر نتیجه ازمایش این سلول ها گاز باشد انسان آنرا درک میکند و نیازی به رفتن به توالت را احساس نمیکند و و اجازه دفع به آن میدهد و شما در خواب بدون نیاز به بیدار شدن به گاز اجازه دفع میدهید. ولی اگر نتیجه بررسی سلولها، مدفوع مایع یا جامد باشد شرایط دفع فرق میکند.
افرادی که احساس عصبی طبیعی دارند تمایل به دفع مدفوع را احساس میکنند البته اگر حجم مدفوع کافی باشد و به میزان قابل توجه فشار به به دیواره راست روده آورده باشد. و وقتی تمایل به دفع پیدا میکنید و در دستشوئی شرایط لازم را کسب کردید با زور زدن و شل کردن عضله اسفنکتر خارجی که یک عضله “ارادی” است اقدام به دفع میکنید. باز تاکید میکنم کنترل این عضله در اختیار شما است مگر در مواقعی که این عضله اسیب خورده باشد و بی اختیاری پیذا کنید.
اسفنکتر خارجی تا زمانی که آماده برای دفع نشوید ، به نگه داشتن مدفوع در راست روده کمک می کند. در واقع ، وقتی نمی خواهید دفع کنید با فشردن این عضله در نتیجه سفت کردن سوراخ مقعد مدفوع از کانال مقعد به راست روده بر گردانه میشود و هم زمان راست روده شل میشود و برگشت را می پذیرد. و تا زمانی که انقباض بعدی روده بزرگ به راست روده نرسد و حجم مدفوع در راست روده را اضافه نکند تمایل به دفع مدفوع حاصل نمیشود. نگه داشتن مداوم مدفوع بهر دلیلی ( بعضی ها فقط در منزل خودشان ذفع میکنند حال بهر دلیلی مثل موضوع بهداشت….) اشتباه بزرگی است و اگر ادامه پیدا کند می تواند باعث یبوست و حساسیت زدایی سلول های عصبی شود. و هر چه مدفوع بیشتر در روده بزرگ و راست روده باقی بماند ، مایعات بیشتری از آن جذب می شود و مدفوع سخت تر می شود. به همین دلیل مهم است که هنگامی که تمایل به به دفع دارید ، روده های خود را خالی کنید.
افرادی که قوام مدفوع آنها بسیار شل یا ابکی است نیاز دسترسی سریع به توالت دارند. مدفوع شل می تواند به سرعت از حلقه عضلات اسفنکتر بلغزد بدون اینکه فرد از این موضوع مطلع شود یا مانع دفع شود، و این یعنی مدفوع شل میتواند بی اختیاری ایجاد کند.
عضلات کف لگن ارگانهای لگن شما را در جایی که باید باشند نگه داری میکنند و این عضلات در بسیاری از موارد مانند زایمان، دفع مدفوع و ادرار به انسان کمک می کند. این عضلات تحت کنترل ارادی قرار دارند، دو عضله اصلی کف لگن عضله لواتور انی و عضله پوبورکتالیس هستند.
عضلات لواتور انی از دیواره های لگن برخاسته میشوند و به سمت پایین حرکت می کنند و یک قیف در لگن ایجاد می کنند و از کانال مقعد ، مجرای ادرار و در زنان از واژن پشتیبانی میکنند . این ماهیچه ها با دیواره های جانبی اندام های داخل لگن تماس نزدیک دارند.
عضله پوبورکتالیس یک حلقه حمایتی در اطراف کانال مقعدی در انتهای کوچک قیف که توسط عضله لواتور انی ساخته شده ایجاد می کند. این یک حلقه بشکل “U” است که زاویه ای بین کانال مقعد و راست روده ایجاد می کند و این زاویه یکی از عوامل اختیار در دفع است . در شرایط استراحت ، این زاویه ۹۰ درجه است ، اما در طی فشار دادن برای جلوگیری از دفع کم و در حین زورزدن برای دفع زیاد و به ۱۳۵ درجه می رسد. اگر با زورزدن درجه این زاویه زیاد نشود امکان دارد دفع مناسب نداشته باشید، طریقه نشستن در توالت ایرانی منجر به باز شدن این عضله و تسهیل در دفع میشود.
یبوست
برای بیرون راندن محتویات راست روده از کانال مقعد ، عضلات لواتور آنی و پوبورکتالیس باید هماهنگی لازم را داشته باشند. اگر کنترل کاملی بر عضلات کف لگن خود ندارید ، یا اگر آنها به طور مکرر اسپاسم می کنند ، ممکن است دچار یبوست شوید. وقتی عضلات به درستی کار نمی کنند ، آنها می توانند کانال مقعدی را مسدود کنند و دفع را دشوار کنند
این حالت را می توان انسداد خروجی کف لگن نامید. و این مانند زور زدن برای عبور از در بسته است.
فیزیوتراپی می تواند به تمرین مجدد عضلات کف لگن برای هماهنگی مناسب کمک کند ، یعنی زاویه حاده مقعدی – راست روده ای را به شرایط مناسب بر میگرداند. در صورت اسپاسم عضلات، فیزیوتراپی همچنین میتوانند اسپاسم عضلات را بر طرف و آنها را شل کنند. گاهی اوقات ، به راحتی می توانید با تمرکز و انجام تعدادی از تکنیک های ورزشی عضلات را شل کنید.
فیزیوتراپی یک فعالیت زمانبر برای بیمار است و بیمار باید حوصله کند چون سریع به نتیجه دلخواه نمیرسد. تمرینات هم در حین ملاقات منظم با یک متخصص مربوطه ، و هم باید روزانه در خانه انجام شوند.
توصیه میکنیم هر شب در یک ساعت مشخص بخوابید. حتماً خواب کافی داشته باشید چون تاثیر مناسبی بر دفع شما دارد.
بی اختیاری
ضعف عضلات لگن می تواند دلیل بی اختیاری روده باشد. همانطور که گفته شد عضله پوبورکتالیس یک حلقه حمایتی در اطراف کانال مقعدی ایجاد می کند و عضله لواتور انی (بلند کننده مقعد) به دیواره های جانبی اندام های کف لگن متصل می شود و از لگن به شکل یک قیف پایین می رود. اگر این مناطق ضعیف شوند یا عملکرد صحیحی نداشته باشند ، مدفوع می تواند به پائین جاری شود و از مجرای مقعد خارج شود.
فیزیوتراپی می تواند تمریناتی را برای کمک به تقویت عضله ارائه دهد.
در فیزیوتراپی بیمار به انجام فعالیت های ویژه، در زمان کافی متعهد میشود . تمرینات خانگی باید به صورت روزانه تمرین شوند.
