برای سهولت در انتقال مطالب و تشخیص اورگان مبتلا بر اساس تفکر اناتومیک ، سطح شکم را به سه روش تقسیم میکنند .
روش اول یا سیستم چهار یک چهارمی ، سطح شکم را توسط دو خط افقی و عمودی که از ناف عبور میکنند به چهار ناحیه (Regions) یا Quadrants تقسیم میکنند :Right upper quadrant ,Left upper quadrant ,Right lower quadrant ,Left lower quadrant .
اگر در تاریخچه بیمار برای هر یک از این نواحی درد مطرح شد یا در معاینه Tenderness احساس شد باید اناتومیکال فکر کرد و اورگانهای مبتلا ذر زیر آن را حدس زد ،البته تکرار میکنم اگر دقیق تاریخچه گرفته باشیم و دقیق معاینه کرده باشیم .
احشاء در زیر هر یک از نواحی فوق بشرح زیر قرار گرفته :
یک چهارم فوقانی راست : کبد، ،کیسه صفرا ،دئودنوم ،سر پانکراس ،کلیه راست و خم کبدی کولون
یک چهارم فوقانی چپ :کبد لب چپ ،طحال ،معده ،دم و تنه پانکراس ،کلیه چپ و خم طحالی کولون
یک چهارم تحتانی راست :سکوم ،اپاندیس ،کولون صعودی ،روده باریک ، تخمدان راست و لوله ها
یک چهارم تحتانی چپ :کولون سیگموئید ،کولون نزولی ،روده باریک ،تخمدان چپ و لوله مربوطه
و حال میتوان با توجه به محل درد اورگان مبتلا و بیماری را حدس زد :
Right upper quadrant :هپاتیت ،کله سیستیت،کلانژیت ،پنومونی لب تحتانی راست و ابسه زیر دیافراگم
Left upper quadrant :انفارکت طحال ،ابسه طحال ،گاستریت و زخم پپتیک
Right lower quadrant :اپاندیسیت ،فتق مغبنی ،نفرولیتیازیس ،بیماری التهابی روده (IBD ) ،سالپنژیت ،حاملکی خارج رحمی و پاتولوژی در تخمدان
Left lower quadrant :دیورتیکولیت ،فتق مغبنی ،نفرولیتیازیس ،بیماری التهابی روده (IBD ) ،سالپنژیت ،حاملکی خارج رحمی و پاتولوژی در تخمدان
در روش دوم سطح شکم به نه ناحیه توسط دو خط طولی (right and left midclavicular lines) و دو صفحه یا سطح عرضی (subcostal and interspinous planes ) بشرح زیر تقسیم میشود : Hypochondriac راست و چپ ، Lumbar راست و چپ ، (Inguinal(Iliac راست و چپ و در خط وسط Epigastric ,Umblical ,Hypogastric .
و اما روش سوم سطح شکم را به هفت قسمت تقسیم میکنند .در حقیقت در این روش تقسیم جدیدی اتفاق نمی افتد بلکه به کل روش چهار قسمتی یا همان روش اول سه ناحیه میانی روش نه قسمتی را اضافه میکنند .هفت قسمت بشرح زیر میباشند :
Right upper quadrant ,Left upper quadrant ,Right lower quadrant ,Left lower quadrant، Epigastric ،Umblical ،Hypogastric .
امروزه در دنیای پزشکی از این تقسیم بندی برای معاینه و معرفی بیمار استفاده میشود .این تقسیم بندی دقت بیشتری نسبت به تقسیم بندی اول یا چار قسمتی دارد و مانند تقسیم بندی نه قسمتی که قسمت ها بنحوی هم پوشانی دارد سخت نیست و تقسیمات بخصوص در نواحی Epigastric ،Umblical ،Hypogastric محدودتر و به تشخیص کمک بیشتری میکند .دانشجویان عزیز باید در نوشتن شرح حال و یا در معرفی بیمار تقسیم بندی هفت قسمتی سطح شکم را بخاطر داشته باشند ،چون بعد از سالها عملا این تقسیم بندی مورد استفاده جامعه پزشکی میباشد مگر بطور استثنا از قسمت های دیگری نام برده شود .
حال اگر درد و حساسیت در ناحیه Epigastric باشد بیمار میتواند دچار زخمهای پپتیک ،گاستریت ،پانکراتیت ، ،GERD، بیماریهای قلبی (سکته قلبی ،پریکاردیت …) شده باشد .
و یا اگر درد و حساسیت در ناحیه Umblical باشد بیمار میتواند دچار پانکراتیت ،انسداد ،اپاندیسیت در ابتدا، پاتولوژی روده باریک ،گاستروانتریت شده باشد
و یا اگر درد و حساسیت در ناحیه Hypogastric یا ناحیه Pelvic باشد بیمار میتواند دچار عفونت مجاری ادراری ،پروستاتیت ،انسداد خروجی مثانه ،بیماری های عفونی لگن ،بیماری های رحم شده باشد .
باید تاکید کنم که فقط با منطق محل درد و حساسیت در معاینه نمیتوان ارگان مبتلا را تشخیص داد .بعد از یک تاریخچه کامل و یک معاینه دقیق و تهیه یک Problem list a شما میتوانید ارگان مبتلا را حدس بزنید و بطرف تشخیص افتراقی مناسب حرکت کنید .
