خاطره ای که تا عمری دارم از یا د نخواهم برد،آقای دکتر اعلمی مرد بزرگ اورتوپدی ایران که خداوند همیشه سلامتش بدارد عادتی بخصوص داشت. ایشان روزهای عمل اورتوپدی دم در اطاق عمل می ایستاد و از هر رزیدنتی که انروز عمل جراحی داشت میپرسید که ایا دیشب در مورد این عمل مطالعه کردی؟ گاهی دستیاری تبسمی میکرد و میگفت استاد شما میدانید که من ده بار این عمل را انجام دادم و باز استاد میپرسید دیشب مطالعه کردی و اگر دستیار میگفت نه اجازه نمیداد که وارد اطاق عمل بشه و اعتقاد داشت کسی امروز خوب بلده که دیشب خونده باشه و تو احتمال دارد به بیمار اسیب بزنی.
امروزه حتی در بیمارستانها تا 20 درصد گرفتن فشار خون فراموش میشود و هرکسی در این کشور فکر میکند گرفتن فشار خون یک اقدام پیش پا افتاده است و من به جرات میتوانم بگویم 70 درصد نحوه گرفتن فشارخون حتی در بیمارستانها قابل قبول نیست. ومن توصیه میکنم که برای یادگیری هر اقدام پزشکی حال چه تهاجمی و یا غیر تهاجمی باید 1- تئوری ان اقدام با دقت مطالعه کرد 2- تئوری ان اقدام را برای استاد یا کسی که بخوبی به اقدام اشراف دارد بازگو کرد و پس از تائید استاد . 3-حداقل چندبار نحوه انجام انرا توسط یک فرد کار بلد مشاهده کرد 4- خود کاراموز چندبار در حضور استاد انرا اجرا کند و در نهایت پس از تائید استاد کارآموز میتواند به تنهائی ان اقدام را انجام دهد و تازه بشرطی که متناوب در همان مقوله مطالعه کند. فشارخون جزو شاخص های علائم حیاتی است و لازم دیدم بزبان شیرین فارسی یکبار جزئیات آنرا ذکر کنم باشد که مفید واقع شود.
و اما اندازه گیری فشار خون:
اجزای یک فشارسنج عقربه ای عبارتند از:
- مانومتر عقربه ای با صفحه مدرج بافاصله 10میلی مترجیوه
- کاف یا بازوبند که در قسمتی از ان کیسه هوا (Bladder) تعبیه شده، کیسه هوا با لوله های لاستیکی
- پوار و پیچ تنظیم هوا
- گوشی پزشکی برای تشخیص بهتر صدای مربوط به نبض و جریان خون
اماده شدن بیمار
به بیماران خود آموزش دهید که از مصرف قهوه، سیگار یا هر داروی دیگری با فعالیت سمپاتومیمتیک در روز اندازه گیری فشار خون خودداری کنند.
بیمار باید یک ساعت قبل از اندازه گیری از خوردن، آشامیدن، سیگار کشیدن و داروهایی که بر فشار خون تأثیر می گذارد خودداری کند.
از آنجا که مثانه پر، فشار خون را تحت تاثیر قرار می دهد، باید مثانه تخلیه شود.
بیمار نباید اعمال دردناک مثل تزریق و ورزش تا یک ساعت قبل از گرفتن فشارخون داشته باشد.
در حالت ایده آل، بیمار باید 5 دقیقه قبل از اندازه گیری فشار خون در حالت استراحت باشد
اندازه گیری ها باید در صورت امکان روی بازوی راست انجام شود.
برای انتخاب فشارسنج یا خرید فشارسنج ابتدا با یک متر دور قسمت وسط بازو را به سانتیمتر اندازه گیری کنید و بر اساس جدول زیر فشار سنج مناسب را انتخاب کنید
کاف (Cuff) یا بازوبند فشارسنج با اندازه مناسب انتخاب کنید. کاف فشار سنج باید به اندازه ای باشد که کیسه هوای داخل ان 80% اندازه دوربالای بازوی بیمار باشد و عرض کاف: 40 درصد دور بازو که به قانون 80 40 معروف است
اگر خیلی کوچک باشد، فشارخون به طور کاذب بالا می رود. اگر خیلی بزرگ باشد برعکس. کلینیک ها باید حداقل دو نوع فشارسنج معمولی و بزرگ داشته باشند.
آستین بیمار را به سمت بالا بزنید کاف فشارسنج به خوبی در اطراف قسمت فوقانی لخت بازو پیچیده شود (لباس به طور مصنوعی فشار خون را افزایش می دهد) و لبه پایینی آن 2 تا 3 سانتی متر با حفره آنتی کوبیتال فوسا فاصله داشته باشد وسط کیسه هوای داخل کاف (Bladder) فشارسنج را که معمولا با یک علامت (خط عمود..) مشخص شده روی شریان رادیال قرار دهید.
بازوی بیمار را بالا بیاورید تا شریان بازویی تقریباً در همان ارتفاع قلب قرار گیرد.
اگر بازو بیش از حد بالا نگه داشته شود، قرائت فشارخون به طور کاذب پایین می آید و بالعکس.
بازوی بیمار باید روی میز قرار گیرد و اگر قرار شد بلندتر باشد از یک بالش در زیر ان استفاده میشود.
بازو باید تا حدودی در ناحیه ارنج خم شده و کاملاً ریلکس بماند.
کف دست رو به بالا است.
پاها باید روی زمین قرار گیرند و آویزان نباشد.
فشار خون سیستولیک را لمس کنید
- در حین لمس شریان رادیال در مچ دست، کاف را تا 70 میلی متر جیوه باد کرده و سپس با افزایش 10 میلی متری به 30 میلی متر جیوه بالاتر از فشاری که در آن نبض شریان رادیال ناپدید می شود، افزایش دهید. باد کاف را به آرامی خالی کنید تا نبض برگردد. و این فشار خون تقزیبی سیستولیک است
نحوه گرفتن فشار خون با گوشی باصداهای کوروتکف (Korotkoff sounds )
اگر میخواهید اندازه فشار سیستولیک را دقیق تعیین کنید و فشار دیاستولیک را نیز محاسبه کنید باید از گوشی استفاده کنید.
Bell گوشی را به آرامی در نزدیکی حفره انتی کوبیتال (antecubital )، ۱تا ۲ سانتیمتر دورتر از لبه کاف روی شریان بازویی، که قبلا با لمس مشخص کردید و با دو خط موازی مسیرش را تعیین نموده اید قرار دهید ، یعنی گوشی را زیر کاف نبرید. در عمل ممکن است پزشکان از Bell یا دیافراگم گوشی استفاده کنند، اما صداهای کوروتکف فرکانس پایینی دارند و ممکن است با Bell بهتر شنیده شوند.
کاف BP را 30تا20 میلی متر جیوه بالاتر از فشار تعیین شده توسط لمس باد کنید.
فشار کاف را به آرامی با سرعت 2 میلی متر جیوه در ثانیه در حالی که صداهای کوروتکف را سمع می کنید تخلیه کنید.
اولین ظهور صداهای تکراری یا همان صداهای کوروتکف = فشار خون سیستولیک. ناپدید شدن صداهای تکراری یا همان صداهای کوروتکف = فشار خون دیاستولیک
بدانید بهتر است
فشار خون طبیعی بزرگسالان: < 120 / 80 میلی متر جیوه.
پیش فشار خون: 120-139 / 80-89 میلی متر جیوه.
فشار خون بالا: ³ 140 / 90 میلی متر جیوه.
کاف BP که دارای کیسه هوای خیلی کوچکی برای دور بازوی بیمار است، منجر به افزایش کاذب فشار خون می شود.
در شرایط اضطراری می توان فشار خون را بر اساس نبض ها تخمین زد.
نبض کاروتید قابل لمس = SBP حداقل mmHg 60.
نبض فمورال قابل لمس = SBP حداقل mmHg 70
نبض رادیال قابل لمس = SBP حداقل mmHg 80
نبض پشت پای قابل لمس = SBP حداقل 90 میلی متر جیوه
به یاد داشته باشید که سابقه بیماری عروقی می تواند قدرت نبض ها را کاهش دهد.
