آروغ زدن بیش از حد و آزاردهنده یک علامت نسبتا شایع است و می تواند باعث شکایت بیماران از احساس ناراحتی در شکم، اختلال در فعالیت های روزمره زندگی، کاهش کیفیت زندگی شود و ممکن است به اختلالات مختلف گوارشی مانند بیماری ریفلاکس معده به مری، سوء هاضمه عملکردی، آئروفاژی و سندرم نشخوار مربوط باشد. در این بیماری ها علائم دیگر ( سوزش سر دل، ترش کردن…) معمولاً غالب هستند. با این حال، گروه کوچکی از بیماران فقط از از آروغ زدن بیش از حد با فرکانس بالا در دقیقه شکایت دارند.
در بیشتر این بیماران، هوای خروجی از معده منشأ نمی‌گیرد، بلکه از حلق به مری مکیده میشود و بلافاصله پس از آن در مسیر دهانی خارج میشود. به این رفتار آروغ فوق معده می گویند زیرا هوا از معده منشأ نمی گیرد و به معده هم نمی رسد. آروغ زدن بیش از حد فوق معده را می توان با گفتار درمانی یا رفتار درمانی معالجه کرد. درتعدادی از بیماران بلع بیش از حد هوا (aerophagia) منجر به اروغ میشود اصطلاح آئروفاژی باید برای آن دسته از بیمارانی با شواهدی که هوا را خیلی مکرر و در مقادیر زیاد می بلعند اختصاص داده شود. در این بیماران مقادیر بیش از حد گاز روده را در رادیوگرافی ساده شکم مشاهده می کنید و علائم اولیه آنها نفخ و اتساع شکم است و به میزان کمتری آروغ می زنند. بنابراین آئروفاژی و آروغ زدن بیش از حد فوق معده دو اختلال متمایز هستند.
انواع آروغ : در تصویر زیر (َA) آروغ زدن معده: هوای بلع شده که در معده تجمع می‌یابد یا گازی که از سوخت و ساز غذا ها در دستگاه گوارش تولید میشود، هنگام شل شدن اسفنکتر تحتانی مری بطور ناگهانی از دهان خارج میشود. (B) آروغ زدن فوق معده: هوای بلعیده شده وارد معده نمی شود اما از راه حلق و دهان دفع می شود. (C) آئروفاژی: هنگامی که بیماران به طور مداوم هوا را می بلعند، بخشی از هوا با آروغ زدن معده تخلیه می شود و بخشی به سمت روده حرکت می کند و باعث اتساع شکم می شود. (D) Rumination syndrome یا نشخوار کردن: انقباض ارادی عضله دیواره شکم فشار داخل معده را افزایش می دهد و در نتیجه باعث رفلاکس محتویات معده به مری و تهویه هوا به طور همزمان می شود.
مکانیسم اروغ زدن:
مکانیسم آروغ زدن: هوای بلعیده شده در هنگام بلع غذا و آب در ابتدای معده تجمع می یابد. افزایش حجم در ناحیه ابتدای معده باعث شل شدن گذرا اسفنکتر تحتانی مری (Transient lower esophageal sphincter relaxation) و به دنبال آن حرکت سریع هوای معده به داخل مری می شود. اتساع ناگهانی مری توسط هوای رفلاکس شده باعث ایجاد پریستالسیس ثانویه یا رفلکس Upper esophageal sphincter relaxation می شود که امکان تخلیه گاز را فراهم می کند.
آروغ زدن از معده (Gastric belching): آروغ زدن از معده یک مکانیسم فیزیولوژیکی و یک اتفاق کاملا طبیعی است که به خلاص شدن شکم از شر هوای اضافی کمک می کند در حقیقت اروغ زدن معدی برای تخلیه هوای بلعیده شده از معده است. طبق یک بررسی فرد سالم تا 30 بار در روز یا 4 تا 6 بار بعد از هر وعده غذاخوردن میتواند آروغ بزند در مواردی اروغ زدن محسوس نیست .
آروغ زدن افراد سالم هیچ عارضه ای ندارد و نیازی به درمان ندارد ولی اگر آروغ زدن به دلیل مشکلات دستگاه گوارش بیشتر از طبیعی باشد و درمان نشود علائم آن بدتر می شود، همچنین ممکن است تا زمانی که علت تشخیص داده نشود و درمان نشود علائم بیشتری افزوده شود.
و در مواردی رفلاکس اسید یا بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) می تواند با افزایش بلع باعث آروغ زدن بیش از حد شود. بیماران مبتلا به GERD بیشتر از افراد سالم هوا را می بلعند و بیشتر آروغ می زنند. با این حال، بلع هوا دلیل افزایش رفلاکس آنها نیست. آروغ زدن مزمن ممکن است به التهاب دیواره معده با یا بدون عفونت هلیکوباکتر پیلوری ( باکتری مسئول برخی از زخم های معده) مرتبط باشد. هلیکوباکتر پیلوری در معده معمولاً علائمی ندارد و هنگامی که منجر به التهاب مخاط معده شود ، می تواند موجب درد شکم و همچنین آروغ زدن و نفخ شود.
عوامل دیگر چون سبک زندگی(Lifestyle) مانند تند غذاخوردن در نتیجه بلع هوا و خوردن بعضی از مواد غذائی مانند مانند کلم، گل کلم، کلم بروکلی، لوبیا و نوشابه‌های گازدار میتواند منجر به اروغ زدن بیشتر از معمول شود.
و اما اروق زدن فوق معده (Supragastric belching): آروغ زدن فوق معده، آروغ سریع و مکرر است. برخی از این افراد صدها تا هزاران بار در روز آروغ می زنند. اغلب آروغ زدن فوق معده در افراد مبتلا به اختلالات روانپزشکی، ریفلاکس اسید معده به مری، اختلالات حرکتی مری، سایر اختلالات گوارشی و برخی اختلال خوردن ( پرخوری، استفراغ بعد از غذاخوردن….) رخ می دهد. اروغ فوق معده پدیده ای است که طی آن هوا به مری مکیده شده و سپس به سرعت از طریق دهان خارج می شود. بیماران اغلب از کاهش شدید کیفیت زندگی شکایت دارند
آروغ های فوق معده در بیماران با علائم ریفلاکس بیشتر از افراد سالم رخ می دهد. این آروغ‌ها اغلب در ارتباط نزدیک با دوره‌های ریفلاکس اسیدی ایجاد می‌شوند. یافته‌ها نشان می‌دهد که آروغ زدن فوق معده در برخی موارد باعث رفلاکس میشود .
از مشخصات اروغ های فوق معده 1- صدا دار بودن ان است 2- دفعات آن خیلی زیاد است 3- دفعات آروغ های فوق معده زمانی کاهش می یابد که حواس بیمار منحرف شود 4- در حین سئوال کردن از بیمار اروغ هایش تندتر میشو ولی در حین پاسخ دادن اروغ نمیزند.
بهترین راه تفکیک این دو نوع اروغ زدن یعنی اروغ معده و فوق معده مانیتورینگImpedance -pH است
درمان اروغ، درمان اروغ معدی:
توصیه می شود آهسته تر غذا بخورید و مصرف نوشیدنی های حاوی دی اکسید کربن را کاهش دهید. از آنجایی که بلع هوا و آروغ زدن میتواند واکنش‌هایی به سوزش سر دل باشد، شروع یک درمان آزمایشی با Aluminium MGS یا PPI و یا افزایش دوزPPI در صورتی که بیمار قبلاً از آن استفاده می‌کvn، گامی منطقی به نظر می‌رسد.
در صورت مقاوم بدرمان بودن اروغ بررسی Stool H.pylori Ag در صورت مثبت بودن ذرمان H.Pylori
اخیراً نشان داده شده است که باکلوفن (Baclofen) با افزایش فشار اسفنکتر تحتانی مری و کاهش میزان بلع در کاهش علائم آروغ زدن معدی مؤثر است. البته باید این دارو با تجویز پزشک باشد چون میتواند مصرف آن با عوارض باشد.
جراحی ضد رفلاکس دفعات آروغ زدن را کاهش می دهد اما علائم نفخ و اتساع شکم را به دلیل ناتوانی در آروغ زدن را بیشتر میکند و مطمئناً اندیکاسیون ندارد
درمان اروغ، درمان آروغ زدن فوق معده: چندین مطالعه گزارش کردند که 1- structured cognitive-behavioral therapy (CBT) یا درمان شناختی-رفتاری ساختارمند 2- بیوفیدبک برای تقویت تنفس دیافراگماتیک بر علائم این بیماران موثر است.
توصیه های دیگر برای کاهش و درمان اروغ زدن:
- دانه رازیانه و کرفس می توانند آروغ زدن را تسکین دهند. کافی است کمی از آنها را بجوید تا از آروغ زدن بعد از غذا جلوگیری کنید. این دانه ها دارای عوامل ضد نفخ هستند که به دفع گاز از مجرای روده کمک می کند. در روز تا سه بار بعد از غذا چای زنجبیل یا چای رازیانه بنوشید.
- بلع بیش از اندازه هوا بدلیل اضطراب، محتمل ترین دلیل برای آروغ زدن بیش از حد لست.
- -آموزش تنفس دیافراگماتیک یکی از معدود تکنیک هایی است که به رفع مشکل آروغ زدن کمک می کند، اما مدیریت اضطراب مهم است.
- اگر خیلی سریع غذا بخورید، یا در حین غذا خوردن صحبت کنید، آدامس بجوید، آب نبات بمکید، نوشیدنی های گازدار بنوشید یا سیگار بکشید، ممکن است هوای اضافی قورت دهید و سپس مرتب اروغ بزنید.
- -برای غذا خوردن وقت کافی در نظر بگیرید لقمه ها را به ارامی بجوید و با فاصله 30 ثانیه لقمه بعدی را میل کنید و لقمه ها را کوچک بگیرید.
- سعی کنید وعده های غذایی را کم کنید و بیشتر از سه وعده غذا میل نکنید، و سعی کنید سیر نشوید.
- خوردن و نوشیدن در زمانی که استرس دارید بلع هوا را افزایش می دهد، نوشیدن با نی بلع هوا را زیاد میکند.
- تا سه ساعت بعد از غذا دراز نکشید، تا دوساعت قبل از خواب شب چیزی نخورید حتی آب.
- از نوشیدن نوشیدنی های گازدار، آبجو و الکل خودداری کنید.
- مصرف لبنیات را قطع کنید از لبنیات کم لاکتوز استفاده کنید.
- در صورت مصرف دارو های ضد التهابی(بروفن، ژلوفن، ایندومتاسن…) با نظر پزشک آنها را قطع یا تعدیل کنید
- در صورت داشتن دندان مصنوعی آنها را بررسی کنید، دندان مصنوعی نامناسب می تواند باعث شود هوای اضافی را هنگام خوردن و آشامیدن ببلعید.
- حرکت کنید ،فعالیت کنید در هفته 5 ساعت ورزش کنید. ممکن است پیاده روی کوتاه تا 15 دقیقه بعد از غذا خوردن مفید باشد. ورزش سنگین منجر به بلع هوا و تشدید اروغ میشود.
- از مصرف بعضی از غذا ها مانند کلم بروکلی، عدس، پیاز ، گل کلم، نان گندم کامل، موز پرهیز کنید.
- حساسیت به بعضی غذاها و یا مصرف بعضی از داروها مثل انتی بیوتیک اروغ زدن را تشدید میکند.
